„Missa est. Msza święta panów Pasków” nadal się odprawia! [recenzja]

lutego 18, 2024

„Missa est. Msza święta panów Pasków” nadal się odprawia! [recenzja]

Czytając „Missa est. Msza Święta Panów Pasków” Jacka Kowalskiego miałam wrażenie pochłaniania narracji niby o przeszłości a jednak niezwykle ważnej w teraźniejszości.  Gdy myślę o tej lekturze, wracają do mnie słowa Romana Brandstaettera, który rzeczywistość nazywa ławicą czasu, w wręcz chwiejnym punktem obserwacyjnym zawieszonym między dwiema niewiadomymi: przeszłością i przyszłością. „To co minęło, jest tak samo płynne i zmienne jak to, co przyjdzie Rozbitkowie, leżący na brzegu uciekającego czasu, są zarazem jego owocem i ofiarą. Jak możemy zatem przywołać do życia przeszłość w jej właściwych proporcjach, skoro na równi z przyszłością nie posiada utrwalonego raz na zawsze oblicza?” Oblicze przeszłości zostało przepięknie namalowane słowem i obrazem w dziele Jacka Kowalskiego i skłania nas nieustannie do refleksji nad naszym osobistym stosunkiem do polskiej kultury, do świętości i do samego Boga, uświadamia, że liturgia łączy nas z przeszłością – z Męką Chrystusa, która uobecnia Jego ofiarę i łączy nas z pokoleniami, które w niej uczestniczyły. 

Trafiamy zatem na Mszę Świętą panów Pasków, czyli tę, w której od wieków uczestniczyli Sarmaci w świątyniach, w których dziś zbierają się polscy katolicy na nowej Mszy. Nie jest to lektura dla liturgistów, lecz gawęda, która pozwala wniknąć czytelnikowi z ciekawością w głąb liturgicznej materii. Książka ma wartość wielowymiarową, z jednej strony to cenne źródło wiedzy historycznej, z drugiej ta historia dzieje się również dziś, ta Msza Święta nadal po staremu się odprawia (tylko nie wszedzie) i nadal możemy jej słuchać w dawnym rycie rzymskim, tak jak nasi przodkowie. 

W książce przeczytacie o świątyniach: o tym jak traktowano budowlę Kościoła (przestrzeń sprawowania liturgii i symbolika) i o chwaleniu Boga podczas Mszy Świętej: od momentu kiedy ksiądz wchodzi do zakrystii, przebiera się w odpowiednie szaty, następnie wychodzi otoczony ministrantami i zastaje na ołtarzu – albo niesie ku niemu przybory potrzebne do sprawowania Mszy świętej; następnie modlitwy, czytania, poprzez kazanie, do Kanonu… 

Czytelnika zatrzymują szczególnie dwa momenty: jeden, w którym jest mowa o tym jak Kościół objawia się w literaturze – konkretnie w jednym ze staropolskich tekstów literackich, w którym mamy wizję niebiańskiej świątyni. Z drugiej strony mamy krótki dyskurs, czy rzeczywiście szlachta polska wyciągała szable podczas czytania Ewangelii - jesteście ciekawi? Zdradzę Wam tylko, że w pamiętnikach i najróżniejszych pismach pozaliturgicznych często wspominano o tym, że dawni Polacy niegdyś wyciągali szable – a wcześniej miecze – na czytanie Ewangelii. Ale czy było tak w rzeczywistości? 

Dzisiaj uczestnictwo w Mszy świętej kojarzy się niewątpliwie z aktywnością wiernych. Nawet w języku się to uwidacznia: dziś mówimy, że uczestniczymy w Mszy Świętej, kiedyś Mszy Świętej się słuchało. Czy tego rodzaju aktywność rzeczywiście konieczna jest do prawdziwego przeżywania liturgii? W XX wieku postawiono właśnie taką tezę i traktuje się ją jako słuszną. Jednak gdy spojrzymy na miedzioryty w książce, pokazujące kolejne etapy Mszy świętej, autorstwa ojca jezuity Tarasewicza, z lat 80. XVII wieku, dochodzimy do wniosku, że to są właśnie postawy katolika, uczestniczącego we Mszy. Każdy z etapów Mszy świętej służy przecież do rozważania jednego z etapów Męki Pańskiej. I widać na ilustracjach, jak wierni tę liturgię przeżywali, widać to skupienie i kontemplację.

Poza pięknymi rycinami w książce znajdziemy również piękne zdjęcia wnętrz kościołów.

Posłużono się tu zdjęciami Piotra Łysakowskiego, które ukazują wnętrze poznańskiej fary – dawnego kościoła jezuitów. To wybitna budowla, której wznoszenie zapoczątkował jeden z wybitnych polskich architektów, Bartłomiej Nataniel Wąsowski. Fara, to przykład rzymskiego baroku implementowanego w Polsce, na miarę europejską może nie jest gigantyczna, ale w naszej skali to jedna z najbardziej monumentalnych budowli. Stała się wizualnym tłem rozważań Jacka Kowalskiego.

„Missa est. Msza święta panów Pasków” to niewątpliwie ważna lektura dla nas Polaków. Nawet jeśli uczestniczycie w Mszach w nowym rycie, ustanowionych po Soborze Watykańskim II, warto przeczytać te lekturę, by uświadomić sobie, jaką drogę przeszła liturgia od czasów dawnych do dzisiejszych, by spojrzeć na Sarmatów oczami historyka sztuki, poety i pieśniarza a także tłumacza literatury starofrancuskiej prof. Jacka Kowalskiego, a nie oczami twórców Netflixa…

Dziś ze szczególną uwagą podchodzę do tej lektury, bo polska historia, literatura, słowem polska kultura jeszcze nigdy nie była tak zagrożona jak dzisiaj. „Nigdy” pisze z pełną świadomością, bo w czasach zaborów z polskością walczyli zaborcy, dziś zaborcą polskiej kultury, która przez wielki kształtowała polskie pokolenia staje się … Polak… Od nas zależy kształtowanie kolejnego pokolenia, od nas zależy, czy będzie to pokolenie Polaków, które nie ma problemu z określeniem własnej tożsamości narodowej, któremu nadal Bóg Honor i Ojczyzna nakład są miłe, czy też będzie to pokolenie xd lol z memami na sztandarze kształtowane przez karykaturalne i szkodliwe seriale Netflixa, puszczane w ramach nowej podstawy programowej… Przyszłość naszych dzieci w rękach Bożych, w rękach naszych i w naszych biblioteczkach!

Książka została wydana nakładem Wydawnictwa Dębogóra. 

CZYTAJ DALEJ »

„Polska i Krzyż” czyli bez chrześcijaństwa nie byłoby Polski! [recenzja]

listopada 13, 2023

„Polska i Krzyż” czyli bez chrześcijaństwa nie byłoby Polski! [recenzja]

„Polska i Krzyż” to niezwykle wartościowa lektura, wydana przez Wydawnictwo Biały Kruk, będąca zbiorem esejów cenionych polskich historyków i duchownych takich jak: prof. Andrzej Nowak, kard. Stanisław Nagy, ks. Waldemar Chrostowski, prof. Krzysztof Ożóg, wydanie wzbogacają przepiękne fotografie Adama Bujaka. 

Losy naszej Ojczyzny niewątpliwie łączą się z pięknem, mocą i potęgą Krzyża, który wraz z nadzieją pokładaną w Chrystusie staje się wiodącym tematem tejże wartościowej lektury. 

Bez chrześcijaństwa nie byłoby Polski. Krzyż Chrystusowy nie tylko kryje się w polskiej duszy, ale funkcjonuje również w przestrzeni publicznej. Od lat doświadczamy wielu sporów o Krzyż, który dusze otwarte na Boga oświeca, a zamknięte niewymownie razi… Teksty zawarte w niniejszej książce przypominają nam o wielu wydarzeniach historycznych i tym, czym jest znak Krzyża Chrystusowego. Celem publikacji jest poszerzenie wiedzy historycznej i dostarczenie wrażeń estetycznych w postaci pięknych obrazów, z drugiej, cel najważniejszy - obrona Krzyża. 

Lekturę zaczynamy od pierwszych krzyży na ziemiach polskich i początku chrystianizacji. Trafiamy na św. Cyryla i Metodego, na powstawanie struktur Kościoła, budowanego na terenach Słowian i oddziaływaniu chrześcijaństwa na Wiślan! Przeczytacie tu o rodzącym się Kościele w Czechach i początkach Państwa Gnieźnieńskiego pod władzą księcia Siemomysła! Prof. Ożóg w niezwykle przystępnej i zwięzłej formie podaje nam mnóstwo informacji o chrystianizacji głównych grodów państwa gnieźnieńskiego, opisuje tez reakcje pogańskie: w roku 1031 przyrodni brat Mieszka II, Bezprym, upominając się o dziedzictwo po ojcu Bolesławie Chrobrym, przyczynił się do wymordowania duchowieństwa i splądrowania świątyń pozagrodowych; opowiada o najeździe księcia czeskiego Brzetysława I oraz zniszczeniu dzieła pierwszych Piastów, o męczeństwie biskupa krakowskiego Stanisława i ugruntowywania się chrześcijaństwa w Polsce. Przeczytacie tu o krzyżach pokutnych i wotywnych, Krzyżu Chrystusa w osobistej pobożności wiernych, który jest znakiem Zbawienia i łączy zmieni z ziemią. 

Niezwykle ciekawym był dla mnie fragment o Krzyżu w dobie reformacji i potrydenckiej reformie Kościoła, zmagania o krzyż na ziemiach polskich w dobie zaborów i zmagania o krzyż w czasie komunizmu w polskich szkołach!

„Jesienią 1983 r władze partyjne nakazały dyrektorom szkół usunąć krzyże z sal lekcyjnych. W niektórych szkołach w ich obronie wystąpiła młodzież. W Zespole Szkół Rolniczych w Miętnem koło Garwolina młodzież, wspierana przez rodziców i nauczycieli oraz Kapłanów garwolińskich - Stanisława Bieńko, Sławomira Żarskiego i Michała Śliwowskiego, od grudnia 1983 do początku kwietnia 1984 r. domagała się przywrócenia krzyży usuniętych przez dyektora Ryszarda Domańskiego i podjęła nawet strajk okupacyjny w budynku szkoły 7 marca 1984 r. Młodzież z Miętnego zdecydowanie poparły 13 marca Rada Główna Episkopatu Polski oraz Społeczeństwo, a sprawa nabrała charakteru międzynarodowego. Bohaterska wręcz postawa uczniów i kapłanów garwolińskich zakończyła się pozostawieniem krzyża w bibliotece szkolnej. Dziewczęta i chłopcy z wielu szkół w różnych ośrodkach Polski solidaryzowali się z uczniami w Miętnem, organizowali akcje wspierające, wysyłali do władz masowo podpisywane protesty”

Ta historia sprzed 40 lat staje się niezwykle ważna w obliczu zmian, które dokonują się na oczach naszego pokolenia. Krzyży nie ma już w wielu placówkach szkół społecznych i prywatnych, coraz więcej głosów - nawet po stronie rzekomych katolików - podnosi się, by religię ze szkoły wycofać do salki katechetycznej. W dobie próby oderwania polskiej historii, polityki i życia społecznego od chrześcijaństwa podejmowane są próby ukrzyżowania religii. Książka „Polska i Krzyż” uświadamia czytelnikowi, że religia nie jest naszą prywatną sprawą, że każde pokolenie musi swój krzyż nieść, by krzyżem jak kluczem otworzyć Niebo dla swojego pokolenia.

Bardzo gorąco Wam te książkę polecam, jest fantastyczna również dla młodzieży, świetnie uzupełni Waszą historyczno-patriotyczną cześć biblioteczki, dostarczając mnóstwo ciekawej, potrzebnej dziś wiedzy historycznej.

Nie ma Polski bez Krzyża… to znak naszej wiary, godności i narodowej tożsamości, „bo tylko pod tym przenajświętszym znakiem Polska jest Polską i Polak Polakiem” (Karol Baliński)

CZYTAJ DALEJ »